خبرگزاری «حوزه»، طرح «تعلیم مهارت های زندگی بانوان در قالب نذر معنوی» را که به قلم محمد جواد محمد یاران، تدوین و در جهرم اجرا می شود را منتشر می کند.
امام علي(علیه السلام) می فرمایند: «وَ لا تُمِلّكَ المَرأَةَ مِنْ اَمْرِهَا مَا جاوَزَ نَفْسَها فَاِنَّ المَرأَةَ رَيْحَانَهٌ وَ لَيْسَتْ بِقَهرَمانَة؛[1] زن را بر آنچه از توان او بیرون است (به کاری که به او مربوط نیست) مسلّط نکن؛ زیرا زن گل بهاري است، نه پیشکار.»
يكي از افتخارات درخشان اسلام، نگاه احترام آميز به زن، به ويژه مادران است که اين توجه، خاص اسلام بوده و در ساير مكاتب به چشم نمي خورد.
در قرآن كريم توصيه به احترام پدر و مادر در كنار توحيد قرار گرفته و در فرمایش پيامبر گرامي اسلام(صلی الله علیه و آله)، توصيه به احترام مادر بر احترام به پدر پيشي گرفته است؛ آنجا که می فرماید:«من قبّل بين عيني أمّه كان له سترا من النّار؛[2] هر کس میان دو چشم (پیشانی) مادر خود را ببوسد، از آتش جهنم مصون می ماند.»
اين نگاه عنايت آميز، حتّي در احترام آن حضرت به خانوادة مادر رضاعي ايشان (حليمه سعديه) نيز جلوه گر است و نشان مي دهد که چون مادر رضاعي عنوان مادر را يدك مي كشد، مورد عنايت اسلام است و اوج اين محبّت و توجه در دادن لقب زيباي «امّ ابيها» به دختر بزرگوارش، حضرت زهرا(علیها السلام) بوده است كه نشان از محبّت و انتظار اسلام از زنان براي ايفاي نقش مادري است؛ نقشي كه اگر به درستي تبيين و اجرا شود، جامعة نمونه اسلامي شكل گرفته، بسياري از نابساماني هاي اجتماعي برچیده مي شود!.
* عملکرد امروز برخی جوامع
در جامعة امروزي دو مسئلة غلط به جايگاه زن و خانواده لطمه زده که اولی ريشه در جهل و دومي ريشه در تهاجم فرهنگي دارد.
مسئلة اول اين شبهه است كه: اسلام زن را در چارچوب خانه حبس كرده و از نظر اسلام، زني خوب است كه فعاليت اجتماعي نداشته باشد!؛
مسئلة دوم: در دهه هاي گذشته، نظام سرمايه داري كه در كشورهاي غربي شكل گرفت و ابَر سرمايه داران بي رحم و سودجو، به نيروي كاري ارزان و مطيع براي كارخانه هاي خود نياز پيدا كردند و با اين هدف به سراغ زنان آمدند و ابتدا با شعارهاي فريبندة: حفظ حقوق زنان، رهايي زنان از سلطة مردان، جنبش فمینيسم و... آنان را از محيط امن خانه جدا كرده و برنامه هاي اجتماعي پر زرق و برقي را به راه انداختند و طوري القا نمودند كه خواهان كرامت زنان هستند و بعد كم كم آنان را به عنوان كارگر وارد محيط كارخانه ها نمودند و جالب اينجاست كه بر خلاف این تبليغات فريبنده، صاحبان سرمایه هيچ وقت حقوق و مزاياي مساوي با مردان را براي زنان در نظر نگرفتند.
اين كار، علاوه بر اينكه محيط گرم خانواده ها را منهدم و زنان را از رسالت اصلي شان دور ساخت و آنان را وارد محيط سخت كار در خارج از خانه نمود، جسم و روان لطيف زن را با عذابی تدريجي مواجه نمود و این بزرگ ترین صدمات را بر اجتماع وارد ساخت.
* تعادل اسلام در موضوع فعالیت های زنان
نگاه اسلام به زن و فعاليت علمي و اجتماعي زنان مثبت بوده و حضرت زهرا(علیها السلام) به عنوان «سيدة نساء العالمين» هم مرجع علمي زنان مدينه بود، هم از طريق همسر و فرزندانش، احاديث پيامبر(صلی الله علیه و آله) را ثبت مي كرد. ضمن اينكه همسرداري، فرزندداري و خانه داري ايشان نيز در بهترين حالت انجام مي پذيرفت و جالب اينكه فعاليت هاي علمي ايشان در حالی بود که در چند سال اندك زندگي مشترك خود با امام علي(علیه السلام)، چند فرزند پي در پي به دنيا آورد و آنها را به بهترین وجه تربیت نمود.
تاريخ نشان مي دهد که به خاطر تأكيدات پيامبر اسلام(صلی الله علیه و آله)، منزل حضرت، محل رفت و آمد زنان مدينه بود.
* تعلیم مهارت در قالب نذر معنوی
اگر زنان بخواهند برای کار و کسب درآمد و یا اشتغالی که جنبة سرگرمی داشته باشد، به سراغ کاری بروند، می توانند از طرح نذر معنوی بهره ببرند؛ و آن این است که در هر اجتماعی بانواني هنرمند وجود دارند كه در هنرهای مربوط به زنان خانه دار، مهارت خوبي را دارا هستند و اگر آن هنر در خانه ای به كارگرفته شود، هم بخش زيادي از هزينه هاي خانواده را تأمين می كند و هم می تواند درآمدزايي کند.
* الهام گیری از آموزه های دینی
در حسينية منازل سازماني شهيد آذرپيكان، تيپ هوابرد 33 المهدي(علیه السلام) طرحي با توجه به نيازهای خانواده ها اجرا شد که بر گرفته از آموزه های دینی و سیرة ائمه معصومین(علیهم السلام) بود.
با توجه به آماده بودن شرایط در شهرك، ابتدا طی چند جلسة عمومي و بين الصلاتين این طرح براي بانوان تشریح شد و توصيه شد که اين اجتماعات را به سمت آموزش حرفه گرايش دهیم و از بانواني كه با حرفه ای درآمدزا آشنا بودند، خواسته شد آموزش اين حرفه را نذر كنند و ثواب آن را به اموات و گذشتگان خود هديه نمایند؛ چراکه اين گونه نذرها به عنوان صدقة جاريه از ساير نذورات ارزش بالاتري دارد. بنابراین، حسينيه و مكان هاي كنار آن مثل آبدارخانه برای كلاس در نظر گرفته شد، ضمن اینكه با اين كار، مسجد به مانند صدر اسلام به عنوان قلب اجتماعات و مركز تصميم گيري هاي مهم قرار گرفت و پيوند بين نيازهاي مردم و مسجد توسط امام جماعت بهتر از قبل به ويژه در بانوان احیا گردید؛ زيرا نمازگزاران مرد به خاطر اشتغال، فرصت کمتری دارند؛ امّا بانوان داراي اوقات فراغت بيشتري هستند كه مي توان در حسينيه ها و مساجد به آموزش آنان پرداخت.
رسول گرامي اسلام(صلی الله علیه و آله) مي فرمايند: «مَنْ غَدَا اِلَي المَسْجِدِ لَا يُريدُ اِلا لِيَتَعَلَّمَ اَو لِيُعَلِّمَهُ كانَ لَهُ اَجرَ مُعتَمِّرٍ تَامِّ العُمْرَةِ وَ مَنْ رَاحَ اِلَي المَسْجِدِ لَا يُريدُ لِيَتَعَلَّمَ خَيراً أولِيُعَلِّمَهُ فَلَهُ أجرُ حَاجٍّ تامَّ الحَجَّةِ؛[3]هر كس بامدادان به مسجد برود و هدفي جز اين نداشته باشد كه كار خوبي را ياد بگيرد، يا به ديگري ياد بدهد، اجر به جاي آوردن عمرة كامل را دارد و كسي كه شب به مسجد برود و هدفي جز اين نداشته باشد كه كار خوبي را فرا گيرد، يا به ديگري آموزش دهد، پاداش يك حجّ كامل براي اوست.»
ضمن اينكه به فراگيران توصيه شد تنها به فكر گرفتن مدرك نباشند؛ زیرا چه بسا بسياري از بانوان مدرك گواهي مهارت در چند رشته را گرفته اند؛ ولي از آن هيچ استفاده اي نمي كنند. همچنین گفته شد که به فكر ياد گرفتن كامل باشند. با اعلام آمادگي یکی از خانم ها براي آموزش شيريني پزي، كلاس با حضور اولية 4 نفر برگزار شد. اين تشكيل كلاس به اطلاع عموم بانوان رسيد و سایرین نیز چه به صورت توصيه هاي فردي و چه با سخنراني های عمومي تشويق به شركت شدند و به واسطة تبليغ چهره به چهره، كم كم بر تعداد شركت كنندگان اين كلاس افزوده شد. پس از مدّتي بانوي ديگري براي تدريس گلدوزي اعلام آمادگي كرد و با حضور چند نفر اين كلاس نيز آغاز شد و پس از برگزاري چند جلسه، بانوان ديگر اعلام آمادگی کردند كه قرار شد مربي مربوطه دوره هاي ديگری، پس از پايان اين دوره برای آنان برگزار کند. جالب اينكه خود مربي در درس دیگری به عنوان فراگير شركت مي كرد تا هنر و حرفة دیگری را به مجموعه هنرهاي خود بیفزاید.
مدّتي بعد بانوي ديگري براي آموزش خياطي اعلام آمادگي كرد و اين كلاس نیز به نحو شايسته اي برگزار شد و براي انجام كار، فرهنگ سازي لازم صورت گرفت تا بر جمعيت كلاس ها افزوده شد. با سازمان فني و حرفه اي شهرستان جهرم ارتباط برقرار شد و از آنان براي بازديد از شهرك و مكان برگزاري كلاس ها و امكانات فراهم شده دعوت به عمل آمد و پس از حضور آنان و توافق اوليه، يك نفر از اهالي، مسئوليت ثبت نام و مديريت برگزاري كلاس ها را بر عهده گرفت. آثار مهارت آموزي بانوان و دختران جوان در خانواده ها باعث شركت بيشتر ساكنين شهرك شد، به طوري که پس از حدود يك سال، به استثناي جمعه ها، در تمامي روزهاي هفته كلاس هاي مختلف در چند رشته برگزار گرديد و هم اكنون نيز ادامه دارد.
* برکات طرح مهارت آموزی
در طرح فوق بركاتي وجود دارد كه به برخي از آنها اشاره مي شود:
* بهره برداری فرهنگی و دینی
آموزش رايگان، بدون مدرك، احیای سنّت نذر معنوي، توجه به حسينيه يا مسجد و اتمام ساعت كلاس ها نزديك به اذان جهت شرکت اعضای كلاس ها در نماز جماعت و... كه اين موارد بايد توسط امام جماعت سياست گذاري شود و به مسئول مربوطه اعلام گردد تا وي اين موارد را مديريت كند.
* شکوفایی ایده ها و طرح های سایرین
بسياري از بانوان از مهارت هاي تجربي منحصر به فردي برخوردار هستند كه به خاطر داشتن ذوق شخصي به دست آورده اند، و شاید فكر مي كنند اين تجربه براي ساير بانوان خانه دار جذاب نیست. اين طرح كمك مي كند تا اين بانوان نيز به فكر آموزش افتاده و لذّت معنوي تدريس را بچشند.
* بالا بردن اعتماد به نفس بانوان
از جمله مشكلاتي كه برخي از زنان خانه دار را رنج مي دهد، كمبود اعتماد به نفس است؛ زيرا خانه دار بودن خود و كارشان را كم ارزش تصور می كنند و اين تصور باعث مي شود فرزندان آنان نیز با اعتماد به نفس كم رشد كنند. اين طرح موجب مي شود جرأت پيدا كنند که هنرهای خود را ابراز كرده، با تدريس به ساير بانوان، خود به خود احساس ارزشمند بودن پيدا كنند و اعتماد به نفس آنان افزايش يابد. اين مسئله در شهرك كاملاً محسوس بود.
* هدفمند ساختن جلسات زنانه
بانوان به جلسات و روضه های زنانه گرايش زيادي دارند و اين مجالس به طور فراوان در منازل برگزار مي شود. اين طرح به چنين جلساتي راه پيدا كرده و آن را هدفمند مي كند. در شهرك تأكيد شد که در حاشية جلسات مذهبي، مي توان يكي از هنرهاي خانه داري را نیز تعليم داد.
* تقویت بنیة اقتصادی خانواده
تجاري سازي حرفه هاي آموزش داده شده مي تواند راهكار مناسبي براي افزايش درآمد یا منبع درآمدی مناسب و مطمئن برای خانواده ها باشد.
* جلوگیری از آفات فعالیت های خارج از منزل بانوان
گرايش خانواده ها به سمت دو یا چند شغله بودن به خاطر کمی درآمد، موجب شده که مرد خانواده در چند شغل جداگانه كار كند؛ لذا بانوان نیز براي کمک به درآمد خانواده به دنبال اشتغال در بیرون از خانه هستند که قطعاً تبعات مختص خود را دارد. اين طرح ضمن اينكه زنان خانه دار را در محيط خانه نگه مي دارد، آنان را صاحب درآمدی مناسب نيز مي کند.
* اشتغال زایی و کمک به رفع معضلات اجتماع
به خاطر شناخت زنان شهرک ها، محلات و روستاها از يكديگر و امكانات موجود در خانه ها از قبيل زيرزمين و انباري اضافه، وقتي چند بانو در يك رشته يا رشته هاي مكمل مهارت هاي لازم را كسب كند، مي تواند كارگاهي خانگي راه انداخته و در محيطی صددرصد زنانه و سالم صاحب شغل و درآمد شود و حتي گاهی به خاطر توسعة کارگاه، افراد جوياي كار و نيازمند از بانوان سرپرست خانوار را نیز در اين محيط پذيرا شوند و به توليد و ایجاد اشتغال بپردازند و كار بازاريابي را همسران يا فرزندان آنان بر عهده گيرند.
* ایجاد انگیزه برای بانوان در جهت ارتقاءِ کیفی زندگی
با توجه به فراواني امكانات رفاهي از قبيل جارو برقي، ماشين لباسشويي و... كه به كار در خانه سرعت مي دهد، و همچنين تعداد اندك فرزندان در خانواده ها، خانه داري و تربیت فرزندان بخش اندكي از وقت زنان خانه دار را پر مي كند و بانوان بخش زیادي از وقت اضافة خود را هدر مي دهند. آموختن حرفه و كار در كارگاه زنانه، تمام اين وقت ها را پوشش داده، آنان را در زندگي و گذراندن وقت هدفمند مي كند.
* دور ساختن خانواده ها از برخی مشکلات خانوادگی
تجربه نشان داده است كسي كه براي كسب درآمد زحمت مي كشد، ارزش آن درآمد را بهتر مي داند. يكي از گلايه هاي برخي مردان از همسران خود اين است كه آنان به كمبود درآمد مرد خانه توجهي نكرده و به اصطلاح ولخرجی مي كنند. با اين طرح زن علاوه بر صاحب درآمد شدن، ارزش پول را بهتر دانسته، از ولخرجی و خريداري وسايل غير ضروري خودداري مي كند.
* شرکت همگانی در کار خیر
علاقه به ماندگاري نام نيك و انجام كار خير در بسياري از انسان ها وجود دارد؛ ولي برخي فكر مي كنند انجام كار خير توان مالي بالايي را مي طلبد، در حالي كه خدای متعال به هر كس توان و استعداد خاصّی داده است كه ثروتی معنوي به شمار مي رود و اغلب افراد مهارت هایي دارند كه گاهي از ارزش آن غافل هستند. آموزش اين مهارت ها به ديگران، ضمن اين كه آنان را به خاطر تكرار آموزش به خبرگي مي رساند، فراگيران را نيز صاحب مهارت كرده و آنان حسّ زيباي انجام كار نيك دسته جمعی را تجربه می کنند.
* هدفمند ساختن زندگی
در خانواده هايي كه مادر خانواده به شغل خانگي اشتغال دارد، فرزندان نيز درگير كار شده و هدفمندي در زندگي و كسب درآمد در اين نوع خانواده ها و فرزندان نهادينه مي شود و در ذهن اين فرزندان چنین تفكّري شكل مي گيرد كه مي توان با اندكي سرمايه و ابتكار، صاحب شغل و درآمد شد. در این صورت جوانان (دختر و پسر) که مدرك دانشگاهی مي گيرند، شغل را فقط در استخدام و دريافت حقوق نخواهند دانست.
* زمینه سازی کارهای عام المنفعه
وقتی روحاني محل به هيئت امناء و افراد خيّر پيشنهاد و توصيه كند که در محوطة بيرون مسجد اتاق هايي جهت حرفه آموزي بسازند و افراد خيّر را با توجیه محاسن این طرح (توسط روحانی محل یا هیئت امنا) به انجام كار خير و وقف اموال تشویق کنند.
* حرکت جامعه به سوی هدفمندسازی کارها
امروزه در دانشگاه ها بسياري از دانشجويان بدون توجه به نياز واقعي اجتماع و با تصوّرات خود انتخاب رشته نموده و تحصيل مي كنند. اگر كارگاهي توسط چند بانوي مهارت يافته شكل گيرد، فرزندان همين بانوان با توجه به نياز اين كارگاه در دانشگاه انتخاب رشته نموده، سعي خواهند كرد نياز علمي كارگاه خود را برطرف كنند و آن را توسعه دهند.
* فواید دیگر طرح نذر معنوی
* يكي از معضلات اجتماعي و خانواده ها، جدا شدن فاميل از يكديگر و افزايش سوء تفاهم هاست؛ چون افراد فاميل كمتر به يكديگر احساس نياز مي كنند، طبعاً از يكديگر روز به روز دورتر مي شوند؛ امّا اگر بين فاميل كارگاهي خانوادگي شكل گيرد، همكاري فاميلي باعث افزايش مهر و محبّت شده، حتّی وصلت هاي مباركي میان خانوادة بزرگ كارگاهیان انجام مي شود.
* كسب درآمد از طرف زن خانواده به هر قيمت، او را به طرف يافتن كار در صفحة نيازمندي هاي روزنامه ها كشانده، گاه او را به محيط كار مختلط زن و مرد سوق خواهد داد و هنگامي وارد كار شد و نسبت به شغل و درآمد خود احساس نياز كرد، براي نگهداشتن آن حرفه تلاش خواهد كرد، در حالي كه برخي از كارفرمايان يا همكاران از اين نياز سوء استفاده كرده، زمينه هاي انحراف يا ظلم پذیری او را فراهم مي كنند؛ امّا اين طرح ضمن فراهم آوردن محيطی كاملاً زنانه، زنان نيازمند كار را از درآمد برخوردار خواهد كرد.
* مشاهدة بانوان راننده، زنان منشی شرکت های با کارکنان مرد، فروشندگی در مغازه های بزرگ، بازاریابی تلفنی و... برای همگان دردناک است؛ زیرا این بانوان با دستمزدی اندک و صرف وقت زیادی برای کار، بعضاً بدون بیمه و با اطاعت پذیری فراوان کار می کنند و مجبورند برای جذب مشتری بیشتر، دستورات غیر اخلاقی برخی از کارفرمایان، مثل رفتار صمیمانه با مشتری، آرایش کردن و پوشیدن لباس های جلف را تحمّل کنند، و فرزندان دلبند آنان نیز در مهدهای کودک به سر می برند یا...؛ اگر این نوع بانوان هنرمندی های زنانه را یاد داشته باشند و شرکت های کوچک خانگی تشکیل دهند، قطعاً کار بیرون را کنار گذاشته و این نوع فعالیت های درآمدزا زنان مسلمان کشور اسلامی ما را پاک تر نگه می دارد.
* اگر کارگاه های کوچک تولیدی خانگی در شهرها و روستاها شکل گیرد، بسیاری از کالاهای بی کیفیت وارداتی از رونق می افتد و کالاهایی با کیفیت و مناسب با ذوق و سلیقة ایرانی درون این کارگاه ها ساخته خواهد شد که این مسئله در درازمدّت به نفع اقتصاد مملکت نیز خواهد بود.
* یکی از آفت های خانواده های ایرانی این تفکّر غلط است که پدر و مادر کار کنند و با از خودگذشتگی فرصت رشد و تعالی فرزندان خود را فراهم نمایند، لذا حاصل این تفکّر، امروزه فرزندانی پر ادعا، بی ادب و بی هنر شده است. در طرح فوق که تمام اعضاي خانواده درگیر کار هستند، فرزندانی قانع، توانمند، پر تلاش و هدفمند شکل خواهند گرفت.
* یکی از رمزهای موفقیت خانوادههای قدیمی کشور ما، درگیر بودن فرزندان از کودکی با سختیها و مشکلات خانواده است، مثلاً در خانواده های روستایی، کودک از زمانی که به سنّ رشد می رسد، در درو کردن محصول و نگهداری دام و طیور کمک خانواده است؛ امّا در خانواده های امروزی کودکان در چنین سنّی به بازی های کامپیوتری و نگاه کردن به شبکه های مختلف تلویزیون مشغول اند و دوران حسّاس و سرنوشت ساز شکل گیری شخصیت خود را با چیزهای غیر جدّی و بی فایده سپری می کنند؛ اما طرح فوق این سبک زندگی ها را زیبا و فرزندان را درگیر کار می کند و شخصیت محکم آنان شکل خواهد گرفت و در بلندمدّت، کشوری که در اختیار چنین فرزندانی قرار گیرد، کشوری آباد، مرفه و اسلامی واقعي خواهد شد.
* در اسلام بر کار جمعی و به اصطلاح «تعاونی» تأکید شده و کشور کار تعاونی را یکی از اهداف توسعه ای خود قرار داده که طرح فوق، این هدف والا را عینیّت می بخشد.
* با توجّه به تأکیدات مقام معظم رهبری(حفظه الله) بر ایجاد شرکت های دانش بنیان، عدّه ای تصور می کنند که ایجاد این نوع شرکت ها در ایران امکان ندارد و امکانات بالا، پول فراوان و نبوغ زیادی می طلبد. طرح فوق، ساده بودن ایجاد این نوع شرکت ها را در عمل نشان می دهد.
پاورقی:
[1]. نهج البلاغه، سید رضی، مؤسسه فرهنگي نشر رامين، چاپ اول، 1379ش، نامه 31 ، ص 536.
[2]. نهج الفصاحه، پاینده، دنیای دانش، تهران، 1382ش، ص751.
[3]. بحار الانوار، محمدباقر مجلسي، نشر اسلاميه، تهران، بيتا، ج 1، ص 185.
منبع: معاونت تبلیغ
